Barok – obrazy, które musisz znać!

Po tym jak w renesansie skupiliśmy się na człowieku i nauce, tak w baroku znów najważniejsza będzie religia. Tym razem jednak nie tylko katolicyzm, a również protestantyzm. Barok to epoka, w której sztuka stała się narzędziem kościoła. Była również przez niego kontrolowana, a dlaczego? Tego dowiesz się czytając artykuł.

Epoka ma swój początek we Włoszech i ma bardzo różnorodne oblicza. Z jednej strony dzieła będą opierać się na silnym kontraście światłocieniowym, z drugiej na harmonii i świętości, a z trzeciej na iluzyjności.

Antonio del Pozzo freski w kościele św. Ignacego Loyoli w Rzymie

Kościół jako budynek miał wyrażać potęgę katolicyzmu, a sztuka w nim obecna miała sprawiać wrażenie jednego spójnego dzieła. Fresk, który widzicie na zdjęciu jest przykładem tzw. Zusammenkunstwerke, co z niemieckiego będzie oznaczać właśnie jedność sztuk – architektury, rzeźby oraz malarstwa. Iluzja totalna, gdzie nie widać co jest namalowane, a co wyrzeźbione. Dekoracja, która miała nie tylko zachwycać, ale wyrażać ogrom wiary oraz zatrzymać widza w świątyni.

Caravaggio – Powołanie św. Mateusza, Medusa

Zupełnie inną sztukę barokową reprezentuje Caravaggio. Jest to malarstwo pełne brutalizmu, kontrowersji i ciemności. Przez instytucje kościelne był bardzo krytykowany na przykład za malowanie osób świętych w taki sposób, że wyglądają jak osoby świeckie lub grzeszne. Bardzo często stosował mocne kontrasty światła i cienia. W historii sztuki nazywa się zasadą tenebrosso, czyli wyłanianie się postaci z ciemnego tła. Caravaggio był malarzem tak wybitnym, że od jego nazwiska powstał cały nurt malarstwa – caravaggionizm.

Artemisia Ganetileschi – Judyta i Holofernes

Kolejna jest artystka, która rzemiosła nauczyła się u swojego ojca – także malarza. Była caravaggionistką. Jej twórczość nie jest jeszcze dobrze znana, ponieważ jej obrazy były przypisane komuś innemu. Widać najważniejsze cechy malarstwa Caravaggia:

Mocny kontrast światła i cienia
Temat religijny wygląda jak świecki = nieświęty

Barok niderlandzki

Następnie – Barok w Niderlandach, to obecne tereny głównie Belgii i Holandii. Barok na terenie północnej Europy był zupełnie inny niż we Włoszech. Głównymi tematami są sceny sceny rodzajowe. To przedstawienia, w których pokazywane są codzienne czynności.

Rubens – Toaleta Wenus

Jeden z dwóch najważniejszych malarzy baroku północnego to Rubens. To pierwszy artysta w historii sztuki, który był znany nie tylko w swoim kraju, ale w całej Europie. Rubens podejmował wiele różnorodnych tematów, ale najbardziej zasłynął z malarstwa kobiet i tzw. rubensowskich kształtów.

Rembrandt – Wymarsz Strzelców

Kolejny jest Rembrandt – największy mistrz światłocienia. Do tego malarz narracyjny – do prostych motywów dokłada opowieść. Portret grupy bractwa strzeleckiego – tzw. Wymarsz Strzelców dzięki niemu zyskał głębię i ma w sobie historię. Nie jest tylko przedstawieniem osób. Jeden z jego obrazów znajduje się w Polsce – w Muzeum Czartoryskich – Krajobraz z miłosiernym samarytaninem.

Willem Cleasz Heda – Martwa natura

Innym wybitnym malarzem niderlandzkim był Willem Cleasz Heda, który wybitnie malował martwe natury. Są niesamowicie realistyczne i przedstawiają motyw vanitas. To przedmioty, które są związane z motywem śmierci i marności. Mógł być przedstawiany w różny sposób, na przykład za pomocą zgaszonej świecy, pustego kieliszka lub czaszki.

Velazquez – Panny Dworskie

Ostatnim z wymienionych, ale nie najgorszym malarzem był Diego Velazquez. Hiszpański artysta i wybitny portrecista. Na obraz Panny Dworskie najciekawsze jest to, co znajduje się na drugim planie. Jest to lustro, w którym odbija się para książęca – rodzice małej infantki Małgorzaty z pierwszego planu. By odbić się w ten sposób w lustrze, król i królowa musieliby stać dokładnie obok nas oglądających obraz.

Który artysta barokowy spodobał Ci się najbardziej?

Podsumowując – barok to epoka, w której artyści idą w różne strony. Stają się indywidualistami i poszukują. Epoka ta jest zróżnicowana w Europie i nie da się zebrać jednego zbioru cech charakterystycznych. Jednak zdecydowana większość to motywy religijne lub związane z kościołem.

Obrazy i freski z renesansu znajdziesz tutaj.

Bibliografia:

Sztuka Świata [w:] Jan K. Ostrowski, Sztuka włoska XVII i pierwszej połowy XVIII wieku, t. 7, Warszawa, 2010
Sztuka Świata [w:] Julián Gállego i Ricard Gudiol, Sztuka flamandzka XVII i pierwszej połowy XVIII wieku, t. 7, Warszawa, 2010
Sztuka Świata [w:] Tadeusz Chrzanowski, Sztuka flamandzka XVII i pierwszej połowy XVIII wieku, t. 7, Warszawa, 2010

Źródła zdjęć: