Solmizacja. Jeśli spotkaliście się z tym słowem, ale niekoniecznie wiecie, czego dotyczy lub szukacie konkretnych informacji, to ten artykuł jest właśnie dla Was. Przeczytacie w nim czym jest solmizacja, w jakich sytuacjach ją stosujemy, kiedy powstała i jakie są jej rodzaje. Zaznaczam, że temat jest ściśle związany z muzyką.
Solmizacja – co to takiego?
Solmizacja jest rodzajem nazewnictwa dźwięków za pomocą sylab: do, re, mi, fa, sol, la, si. Wybranym wysokościom dźwięków przypisane są kolejne sylaby.
Do czego służy solmizacja?
Solmizacja służy do odczytywania nut. Stosuje się ją do śpiewu i rozwijania słuchu muzycznego.
Kiedy powstała solmizacja?
Solmizację opracował w XI wieku Guido z Arezzo – włoski mnich i teoretyk muzyki. Przypisuje się jemu udoskonalenie dotychczasowego zapisu nutowego i opracowanie nowej metody nauki śpiewu – solmizacji.
Guido uważał, że ówcześni (średniowieczni) mnisi stanowczo za dużo czasu poświęcają na zapamiętywanie (nawet setek!) melodii. W celu usprawnienia nauki śpiewu ustalił szereg sześciu dźwięków – tzw. skalę sześciodźwiękową. Poszczególne dźwięki nazwał pierwszymi zgłoskami kolejnych wierszy hymnu na cześć św. Jana:
Ut queant laxis
Resonare fibris
Mira gestorum
Famuli tuorum
Solve polluti
Labii reatum,
Sancte Iohannes.
Więcej szczegółowych informacji na temat Guido i jego traktatów znajduje się pod tym linkiem.
A zatem dzięki Guidonowi zostało ustalonych sześć dźwięków i ich sześć nazw.
W XVI wieku Anzelm z Flandrii połączył pierwsze litery ostatnich słów hymnu (Sancte Ioannes), co utworzyło sylabę „SI”. Anzelm zastosował ją jako nazwę kolejnego dźwięku dołączonego do skali opracowanej przez Guido. Natomiast w XVII w. Giovanni Battista Doni zastąpił sylabę „ut”, sylabą „do”, która jest wygodniejsza do śpiewania i pochodzi od jego nazwiska.
W ten sposób na przestrzeni wieków powstała solmizacja, która jest obecnie znana i stosowana.
Czym różni się solmizacja od nazw literowych?
Nazwy literowe nut to system nazewnictwa dźwięków za pomocą liter alfabetu, adekwatny do solmizacji.
Nazw literowych używa się zazwyczaj w nauce gry na instrumencie i teorii muzyki, pozwalają na dokładne wskazanie tonacji utworu, np. C-dur, g-moll, itp.
Natomiast solmizacja jest wygodniejsza do śpiewania, dlatego jest stosowana w nauce śpiewu i ćwiczeniach głosowych.
Rodzaje solmizacji
Solmizację możemy podzielić na dwie metody:
- Metoda absolutna (inaczej zwana „ze stałym do”) – dźwięk „do” jest zawsze przypisany konkretnej wysokości dźwięku, tzn. „do” jest równoznaczne z dźwiękiem „c”.
- Metoda relatywna (inaczej zwana „z ruchomym do”) – dźwięk „do” jest zmienny i odnosi się do pierwszego stopnia wybranej tonacji.
Kto korzysta z solmizacji?
Założeniem twórcy solmizacji było ułatwienie poznawania nazw dźwięków oraz przyspieszenie procesu nazewnictwa dźwięków. Od początku istnienia solmizacja była stosowana do ćwiczeń głosowych. Obecnie w Polsce w szkolnictwie muzycznym uczniowie poznają zarówno solmizację, jak i nazwy literowe nut. Na zajęciach teoretycznych i chóralnych nadal stosuje się nazwy solmizacyjne dźwięków (z użyciem metody absolutnej).
Natomiast podczas nauki gry na instrumentach najczęściej pracuje się z wykorzystaniem literowych nazw dźwięków. Ta metoda jest wygodniejsza dla instrumentalistów i lepiej odnosi się do określania tonacji poszczególnych utworów, bądź określeń tonacji akordów.
Natomiast w wielu krajach, w edukacji muzycznej stosuje się wyłącznie, bądź głównie solmizację. Jest tak m.in. we Francji, Włoszech, Portugalii, Brazylii, Argentynie, krajach bliskowschodnich, a nawet w muzyce perskiej.
Co to jest solfeż i co ma wspólnego z solmizacją?
Solfeż to metoda nauki muzyki, która rozwija umiejętności słuchowe i czytania nut z użyciem solmizacji. Śpiewanie ćwiczeń głosowych – tzw. solfeżowych wpływa na doskonalenie intonacji śpiewu, pogłębia muzykalność i wyobraźnię muzyczną, ale przede wszystkim kształtuje słuch. Rozwija umiejętność świadomego słyszenia, zapamiętywania i rozumienia struktur melodycznych oraz relacji między dźwiękami.
Solmizacja to narzędzie, a solfeż to cała praktyka.
Jak zapamiętać nazwy solmizacyjne?
Jeśli tematyka nazewnictwa dźwięków Was zainteresowała polecam przeczytać artykuł “Jak czytać nuty? Wprowadzenie”. Znajdziecie w nim propozycje zabaw i książek, które pomogą Wam w nauce, bądź utrwaleniu nazw nut – zarówno nazw literowych, jak i solmizacyjnych.
Natomiast jeśli już znacie nazwy nut to polecam zabawy z muzycznymi kartami do gry „Piotruś”. Przeczytacie więcej o nich tutaj: Jak grać w Piotrusia z nazwami nut? Poznaj pięć propozycji!, a pod tym linkiem możecie je kupić.
